Od 1973 r. Szkoła Podstawowa nr 5, działająca w ramach Zespołu Szkół
przy Śląskim Centrum Rehabilitacyjno-Uzdrowiskowym im. dr Adama Szebesty w Rabce-Zdroju sp. z o.o. nosi imię Powstańców Śląskich – bohaterskich synów ziemi śląskiej, którzy w latach 1919 – 1921 podjęli zbrojną walkę o powrót Śląska do odradzającego się państwa polskiego.
I powstanie
pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka wybuchło z 16 na 17 sierpnia 1919 roku w związku z aresztowaniem śląskich przywódców Polskiej Organizacji Wojskowej i niezadowoleniem ludności polskiej z terroru i represji niemieckich. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyński i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Po kilku dniach walk powstanie zostało stłumione przez Niemców, a rząd polski, który był zaangażowany militarnie w wojnę polsko-bolszewicką, powstania nie mógł poprzeć. Od władz niemieckich uzyskano jedynie ogłoszenie amnestii, jednak na obszarach plebiscytowych wciąż działały, siejące terror, niemieckie bojówki.
II powstanie
pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka i Wojciecha Korfantego wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych i służbach bezpieczeństwa. Wybuchło z 19 na 20 sierpnia 1920 roku, po licznych aktach terroru wobec Polaków. Działająca na Śląsku Komisja Międzysojusznicza zażądała natychmiastowego wstrzymania walk, ale dzięki podjętej walce Korfantemu udało się uzyskać dostęp do tymczasowej administracji i organów bezpieczeństwa, zlikwidowano również znienawidzoną przez Ślązaków niemiecką policję Sipo. 17 marca 1921 roku odbył się na Górnym Śląsku plebiscyt. Jego wynik był niekorzystny dla Polaków, większość głosujących opowiedziała się za Niemcami (59,6 %). Duże znaczenie dla wyniku plebiscytu miały głosy Niemców pochodzenia śląskiego, którzy w chwili głosowania mieszkali poza Górnym Śląskiem. Odpowiedzią Ślązaków na wyniki głosowania było kolejne zbrojne powstanie, które wybuchło z 2 na 3 maja 1921 roku. Jego dyktatorem został Wojciech Korfanty, który był znanym na Śląsku politykiem. Jako niezłomny obrońca polskości, głosił hasła nierozerwalnej więzi Ślązaków z narodem polskim.
III powstanie
było największym zrywem powstańczym ludności Śląska w XX wieku. Najcięższe walki toczyły się w rejonie Kędzierzyna i Góry św. Anny. Po dwumiesięcznych walkach akcja zbrojna została wstrzymana, ale postawa Ślązaków wpłynęła na decyzje Rady Ambasadorów w sprawie podziału Górnego Śląska. W 1922 roku podpisano w Genewie konwencję, według której obszar przyznany Polsce został powiększony do ok. 1/3 spornego terytorium. Polacy otrzymali wprawdzie mniejsze, ale lepiej rozwinięte i uprzemysłowione tereny. Było to zwycięstwo powstańców śląskich, była to ich zasługa. Po wydaniu decyzji dotyczącej podziału Górnego Śląska polskie stronnictwa polityczne i organizacje zawodowe utworzyły Naczelną Radę Ludową, na czele której stanął Józef Rymer – pierwszy wojewoda śląski. 20 czerwca 1922 roku Wojsko Polskie pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego wkroczyło na Śląsk, a 16 lipca 1922 roku podpisano w Katowicach dokument upamiętniający przejęcie części Śląska przez Rzeczpospolitą Polską.
Heroizm Ślązaków upamiętniają między innymi Pomnik Czynu Powstańczego na Górze Św. Anny i Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach.
To właśnie tacy ludzie jak:
- Wojciech Korfanty,
- Alfons Zgrzebniok,
- Józef Grzegorek,
- Adolf Lampner,
- Jan Wyglenda,
- Karol Grzesik,
- Ryszard Mańka,
- Teodor Mańczyk,
- Teodor Kulik,
- Jan Kelner,
- Stanisław Mastalerz i wielu innych
patronują szkole, która powstała w 1973 r. przy Śląskim Ośrodku Rehabilitacji Dzieci, popularnie zwanym „Pstrowskim”. Uroczystości otwarcia szkoły i nadania jej imienia miały bardzo uroczysty charakter.
W kronice szkolnej, prowadzonej przez pierwszego jej dyrektora Władysława Jaszczyszyna, czytamy: (…)
Dzień 17 VI 1973 roku przejdzie do historii Śląskiego Ośrodka Rehabilitacji Dzieci jako jeden z najpiękniejszych dni. W tym dniu oddano do użytku piękną szkołę wraz z basenem, salami gimnastycznymi oraz urządzeniami socjalnymi. W uroczystości otwarcia tego obiektu wzięło udział wielu dostojnych gości, a przede wszystkim Tow. Generał Jerzy Ziętek – członek KC PZPR i Rady Państwa oraz Przew. WRN w Katowicach – najserdeczniejszy przyjaciel naszych pacjentów, opiekun ośrodka i główny inicjator budowy szkoły (…). Przecięcia wstęgi i odsłonięcia Tablicy Pamiątkowej ku czci Powstańców Śląskich dokonał w obecności gości i młodzieży Kurator KOS w Katowicach – Tadeusz Pałys. Piękną część artystyczną przygotowała z dziećmi kierownik wychowania Celina Kolecka (…). Wieczorem odbyły się imprezy zorganizowane przez Szczep ZHP i Samorząd Uczniowski.
W ognisku Szczepu wzięli udział Weterani Powstań Śląskich, którzy opowiedzieli młodzieży o historii powstań i własnym udziale w tych walkach. (…)
Przyjeżdżająca do naszego Centrum młodzież kultywuje tradycję organizowania apelu ku czci Powstańców Śląskich. Co roku w marcu pod tablicą pamiątkową oddaje hołd śląskim bohaterom i ma okazję zapoznać się z dziejami Śląska, historią powstań śląskich oraz z poezją i śląskimi pieśniami.
